Każdego roku, 10 dnia miesiąca muhharam, tam gdzie żyją szyici, przez ulice miast i wsi przechodzą procesje zwane ta’zije ubranych na czarno mężczyzn i kobiet głośno opłakujących męczeńską śmierć Al-Hussejna, trzeciego imama i założyciela kalifatu Umajjadów ze stolicą w Damaszku. To święto Aszury. Najważniejsze dla szyitów. Mit założycielski tego odłamu islamu. Mniejszościowego bo zaledwie 13 % naśladowców Proroka do niego należy.
Bitwa pod Karbalą
Przyczyną rozłamu w łonie islamu na sunnitów i szyitów był spór o to, kto ma być następcą Proroka Muhammada (Mahometa). Rodzina Proroka uważała, że tylko Ali Ibn Abi Taliba, jego kuzyn i zięć może być kalifem, politycznym przywódcą ummy, czyli muzułmańskiej wspólnoty wiernych. Jego stronnicy obrali nazwę szyitów od terminu szi’at’ Ali, partia zwolenników Alego.
Większość ówczesnych muzułmanów uważała jednak inaczej i wybrała Abu Bakra na następcę Muhammada. Noszą oni nazwę sunnitów. Sam Ali nie oponował i współpracował z kolejnymi dwoma kalifami. Ostatecznie został czwartym z nich zwanymi Prawowiernymi (raszidun). Jest jednocześnie pierwszym imamem w szyizmie.
Trzeci imam, Al-Hussajn zbuntował się przeciwko Jazidowi z dynastii Abbasydów i założył swój kalifat, Umajjadów, ze stolicą w Damaszku. Mieszkańcy irackiego miasta Al-Kuffa zaprosili Hussajna do przyjazdu do siebie i obiecali go wesprzeć. W 680 roku, wraz z rodziną i grupą zwolenników wyruszył on z Medyny do Iraku. Pod Karbalą, w dzisiejszym Iraku, napotkał jednak o wiele liczniejsze wojska Jazida. Doszło do bitwy w wyniku, której zginął on sam oraz wszyscy męscy jego krewni. Z wyjątkiem syna Al-Hussajna, Zajna al-Abdina, który był wówczas chory i nie mógł wziąć udziału w wyprawie ojca. Ciało Hussajna zostało pochowane pod Karbalą, która jest dziś świętym miejscem szyitów. Natomiast głowę Hussajna, jego siostra Zajnab pochowała według sunnickiej tradycji, w miejscu, które się stało centrum miasta znanego później jako Al-Kahira, czyli Kair. Wszyscy kolejni imamowie szyizmu są potomkami Al-Hussajna przez jego ocalałego syna, Zajna al-Abdina as-Sajjida, który został czwartym imamem.
Odłamy w szyizmie
Najważniejszym kryterium rozróżnienia w szyizmie jest stosunek danego odłamu szyizmu w kwestii imamów. Dlatego omówię je w skrócie uwzględniając tę właśnie różnicę.
szyizm dwunastu imamów (imamici)
Przeważa w Iranie, Iraku, Azerbejdżanie, Bahrajnie i wśród muzułmanów w Libanie. Szyici imamiccy uznają 12 imamów. Tyle, że ostatni, Muhammad al-Mahdi, żyje w ukryciu, bo został obdarowany przez Boga wyjątkowo długim życiem. Publicznie pojawi się przed końcem czasu, aby przywrócić sprawiedliwość i pokój. To eschatologiczne oczekiwanie nazywa się mahdyzmem i jest obecne w całym islamie. Z tą jednak róznicą, że szyici twierdzą, że wiedzą kim jest 12 imam, natomiast sunnici oczekują, że postać o takim imieniu pojawi się w przyszłości. Ten odłam liczy ok. 150 milionów wyznawców.
ismailici
To drugi z najważniejszych odłamów szyizmu, który odłączył się podczas konfliktu dotyczącego osoby siódmego imama. Szyici wierzą, że szósty imam, Dżafar as-Sadik na rozkaz Boga wyznaczył na swojego następcę, Ismaila, swojego syna. Ten jednak zmarł jeszcze za życia ojca. Siódmym imamem wybrano więc innego syna, Dżafara. Część wspólnoty szyickiej nie zaakceptowała tego wyboru uznając wyłącznie Ismaila i odłączyła się od głównego nurtu. Stąd nazwa, ismailzm.
W X wieku ismailici założyli dynastię Fatymidów, rywalizującą z Abbasydami. Objęła ona swoją władzą Egipt i część Afryki Północnej. Stolicą ich kalifatu był Kair. Ismailizm fatymidzki to najbardziej umiarkowana forma tego odłamu. Od niej, w XI wieku, odłączyli się nizaryci, co było znów związane ze sporem o to, kto jest kolejnym imamem. W Iranie nizaryci opanowali kilka warowni w górach. Najbardziej znaną była Alamut.
Według niektórych przekazów historycznych, wyznawcy nizaryzmu, poświęcali swoje życie jako fedaini, męczennicy. Mordowali swoich sunnickich oponentów, którzy ich uciskali. Ta grupa zwana jest asasynami. Termin ten pochodzi prawdopodobnie od imienia Hasan, albo od haszyszu, którym się narkotyzowali przed popełnieniem morderstwa. Zniknęli podczas najazdu Mongołów w XIII wieku.
Inna grupa ismailitów osiadła w Gudżaracie, w Indiach nawracając część Indusów na ismailizm. Obecnie w Indiach i Pakistanie mieszkają dwie grupy ismailickie: aga khanowie i bohorowie. Znaczące grupy ismailitów mieszkają także w: Azji Środkowej, Iranie, Syrii, Afryce Wschodniej i w Kanadzie. Nie ma oficjalnych danych na temat ich liczebności. Łączna liczba ismailitów i zajdytów wynosi zaledwie kilka milionów.
zajdyci
Ich nazwa wywodzi się od czwartego imama Zajda Ibn Alego. Reprezentują umiarkowany formę szyityzmu. Mają własną szkołę prawną i filozofię polityki zgodnie, z którą imamem może zostać każdy pobożny muzułmanin zdolny do obrony kraju oraz zapewnienia mu pokoju i bezpieczeństwa. W Jemenie stanowią połowę społeczeństwa tego kraju.
W kolejnym tekście zaprezentuję sufizm.