Na Zachodzie, wokół szariatu powstało wiele mitów i stereotypów. Jest on takim straszakiem za pomocą, którego pokazuje się islamskie państwa, gdzie on obowiązuje, jako zacofane. Taki muzułmański ciemnogród. Dla ludzi Zachodu, żyjących w liberalnych demokracjach filozofia prawa stanowiąca podstawę pojęciową szariatu (dosłownie: droga, ścieżka) to jeden z najtrudniejszych do zrozumienia aspektów islamu. Postaram się zatem, w dużym skrócie, wyjaśnić czym jest szariat i czego wynika.
Dla muzułmanów Bóg jest najwyższym i transcendentnym władcą, który objawił swoje prawo za pośrednictwem proroków, przede wszystkim, Muhammada (Mahometa). Szariat jest zatem konkretnym ucieleśnieniem woli Bożej i w swoim uniwersalnym znaczeniu obejmuje całość stworzenia. Nie ma rozróżnienia, jak dziś na Zachodzie, pomiędzy sferami „sacrum” i „profanum”, tym co religijne, a tym co świeckie.
Najważniejsza różnica pomiędzy oboma kulturami prawnymi, zachodnią i islamską, polega na tym, że islam głosi, że prawo musi być realizowane, aby regulować życie ludzi, społeczeństw, a nie po to, by społeczeństwo określało, jakie powinny być prawa. Podstawą jest próba dostosowania porządku ludzkiego do normy Bożej, a nie odwrotnie. Jak w liberalnych demokracjach.
Źródła szariatu
Najważniejszym jest Koran. Znajduje się w nim około 350 wersetów prawnych czyli takich, które w zachodnim prawie określa się jako juris corpus. Część z nich dotyczy specyficznych kwestii prawnych lub kar za czyny niedozwolone lub bezprawne. Wiele odnosi się do aktów kultu oraz kwestii handlowych i gospodarczych. Ponadto wiele łączy się z ideami: sprawiedliwości, równości itd. Drugim źródłem, są sunny i hadisy Proroka (Muhammada).
Trzecim źródłem, zaakceptowanym jedynie przez część teologów, są analogie (kijas) w jej prawnym sensie, który oznacza rozszerzenie reguły lub znaczenia jakiegoś znanego przypadku, na nowy, z tym samym skutkiem. Kolejnym jest idżma, czyli consensus zawarty w jakiejś sprawie przez uczonych prawników. Specjalistów w dziedzinie szariatu. Ważnym źródłem jest także prawo zwyczajowe, pod warunkiem, że nie jest sprzeczne z samym szariatem.
Kogo obowiązuje szariat?
Według wszystkich szkół prawa muzułmańskiego obowiązuje on wszystkich muzułmanów, którzy z prawnego punktu widzenia, są w stosownym wieku. I jedynie do nich. W społeczeństwach i krajach rządzonych na zasadach szariatu uznane mniejszości religijne są zwolnione z jego przestrzegania z wyjątkiem domeny porządku publicznego.
Kategorie uczynków i wartości
Według prawa muzułmańskiego Prawodawca czyli Bóg podzielił uczynki ludzkie na pięć kategorii:
- obowiązki (wadżib, fard)
- czyny zalecane (mandub)
- czyny dozwolone (mubah)
- czyny nieuznawane, potępione (makruh)
- czyny zabronione (haram)
Do czynów obowiązkowych należy 5 filarów islamu: szarada (wyznanie wiary), salat (obowiązek modlitwy 5 razy dziennie), zakat (jałmużna), saum (post w czasie Ramadanu) i hadżdż (pielgrzymka do Mekki). Ponadto, maksymalna troska o zdrowie
Czyny zalecane nie są wymagane lecz przyjemne w oczach Boga i zasługują na nagrodę w życiu pozagrobowym np. zbudowanie szkoły lub meczetu. Rozwód w prawie muzułmańskim zalicza się do czynów potępionych (makruh). Jednak osoba popełniająca taki czyn nie może zostać ukarana, a jeśli stara się go unikać, zdobywa zasługę w oczach Boga.
I haram czyny zabronione. Zaliczają się do nich wszystkie akty, których popełnianie jest karane przez szariat jak np.: zabijanie, cudzołóstwo, spożywanie napojów alkoholowych, hazard, lichwa, oglądanie części intymnych innych osób (z wyjątkiem współmałżonków), jedzenie wieprzowiny.
Szariat reguluje także inne kwestie takie jak: społeczne, gospodarcze, polityczne, prawa osoby i rodziny, ochrony środowiska itd.
Ten krótki tekst nie wyczerpuje całej złożoności szariatu i jego stosowania w różnych społecznościach muzułmańskich. Ma jedynie na celu przybliżenie Czytelnikowi tego aspektu islamu.